माय मराठी

माय मराठी

माझी माय मराठी 

वर्णावी तिची किती ख्याती

एक एक अक्षर भासे

दिव्य तेजाची हो वाती

 

माझी माय मराठी वाटे

मजला शारदेचे दुजे रुप

आळविते मी दररोज

भक्तीगीतात राग भूप

माय मराठी माझी उदार

सारस्वतांना ती देई आशिष

अठ्ठेचाळीस स्वर-व्यंजनात

नांदतो माझा गणाधीश !

माय मराठी माझी

भाषा भगिनीत हो दहावी

महाराष्ट्र देशी तृतीय मान

किती सांगू तिची थोरवी!

माय मराठीचे आभूषण 

काना मात्रा वेलांटी अनुस्वार

उद्गार,अवतरण जणू तिच्या

श्वासोच्छ्वासाचे हो हूंकार !

भूपाळी अन् अभंगवाणी

आहे माय मराठीचा आत्मा

भक्तीगीते अन् किर्तनातून

लाभे जणू अंतरीच्या परमात्मा !

म्हाइंभटे रचिला पाया

लिहून हो लिळाचरित्र

वाचते गीता रामायण वेद

रोमांचित होई माझे गात्र गात्र 

हाती घेते जेव्हा ग्रंथ ज्ञानेश्वरी 

अभिमान  मज  दाटे उरी

अभिजात साहित्याचे  लेणे

मिरविते मी माझ्या शिरी !

मराठी असे माझा  बाणा 

करीते  मी मराठीत लेखन

लाभले भाग्य थोर मज

जगते संतांचे सार-वचन !

©®सौ.पुष्पा पटेल "पुष्पम्"

स्री...!

प्रत्येक   स्री   एक  रहस्य  आहे
जाणणे  नव्हे  सोपे कठीण फार

करते  हो  घरासाठी  कष्ट अपार
हृदयी  जपते   ती   मूल्य  हजार

त्याग  बलिदान  तिचे  अपरंपार
ध्येय  गाठते  ती  होई ना लाचार

प्रेम,  जिव्हाळा , तिचे   रत्नहार
रेशीमबंधांनी देते घराला आकार

स्वार्थ  ना  तिला  मुळीच कसला
कुटुंबातील सर्वांचे  स्वप्न  साकार!

©®सौ.पुष्पा पटेल "पुष्पम्"

जागतिक मुद्रण दिवस

आज मुद्रणाचे आपल्या जीवनामध्ये अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. नव्या तंत्रसाधनांच्या आगमनामुळे तर मुद्रण जनसामान्यांच्या आवाक्यात आले आहे. कार्यालयांतली कागदपत्रे असोत वा पाठ्यपुस्तके, साहित्यपर वा इतर माहितीपुस्तके, मुद्रणसाधनांतील प्रगतीमुळे पूर्वीपेक्षा मुद्रणाचे प्रमाण नक्कीच वाढलेले दिसेल. अलीकडे डिजिटल माध्यमाचा प्रसार होऊ लागला असला तरी मुद्रण हेच अजूनही अनेकांना सोयीचे आहे.

मुद्रण म्हणजे छपाई. कागदावर काही ठसा उमटविणे, असा या क्रियेचा ढोबळ अर्थ. शब्द वा चित्रांच्या एकाच नमुन्याच्या ठसा असलेल्या अनेक प्रती तयार करणे म्हणजे मुद्रण. असे म्हणता येईल.

योहानेस गुटेनबर्ग (Johannes Gutenberg) यांचा जन्म २४ फेब्रुवारी १३९८ रोजी मेंज (जर्मनी) येथे झाला.त्यांचा जन्मदिवस प्रत्येक वर्षी    ' जागतिक मुद्रण दिन ' (World Printing Day 2020) म्हणून जगभर साजरा केला जातो. त्यामुळे त्यांना मुद्रण कलेचा जनक मानले जाते. मुद्रणकलेचा जनक योहानेस गुटेनबर्ग (Johannes Gutenberg) 

ने केलेल्या कार्याचा गौरव म्हणून त्याचा जन्मदिवस 'जागतिक मुद्रण दिन' म्हणून साजरा केला जातो. 

मुद्रण कलेच्या शोधामुळेच आज आपण वैचारिकदृष्ट्या समृद्ध आहोत.  सोशल मीडिया क्षेत्रात केलेली प्रगतीही मुद्रण कलेचाच उत्तम नमुना आहे.

इसवी सनानंतरच्या दुसर्‍या शतकात चीनी लोक कोरलेल्या मजकुरावर विशिष्ट शाई लावून त्यावर ओलसर कागद दाबून मुद्रणाचा ठसा मिळवीत असतं. यावरून चीनी लोकांना मुद्रणप्रतिमेद्वारा प्रिंटिंगचे तंत्र गवसले होतेच.पण हे तंत्र वेगाने प्रसिध्द पावले नाही.मात्र

नंतरच्या काळात योहानेस गुटेनबर्गने मुद्रण कलेचा आणि तद्नंतर त्यानेच छपाई यंत्राचाही शोध लावला.गुटेनबर्गने इ.स.१४३४-३९ या काळात मुद्रा, मातृका व शिशाचा उपयोग करून त्याने स्ट्रासबोर्ग येथे सर्वप्रथम ४० पानांचे बायबल छापले.यास ' गुटेनबर्ग बायबल ' असे म्हणतात.हा जर्मनीत चांदीचा कारागिरी होता. योहानेस यांनी अक्षरांचे सुटे खिळे बनवण्याचा शोध लावला.त्यातून इ.स.१४५० मध्ये   मुद्रित ' कांस्टेन मिसल ' हे पहिले पुस्तक होय.त्याचा केवळ तीन प्रती उपलब्ध आहे.त्या प्रतीतील एक म्युनिक (जर्मनी), दुसरी ज्यूरिख (स्वित्झर्लंड), तिसरी प्रत न्यूयॉर्क येथे आहे. या शोधामुळे मुद्रण पद्धतीत लागणारा वेळ कमी झाला.गुटेनबर्गची ही मुद्रण व छपाई कला युरोपात व जगभर प्रचंड वेगाने पसरली.

* भारतातील मुद्रणकला :-

भारतामध्ये मुद्रणकला १५५६ साली आली. पोर्तुगालमधून जहाजावरून छपाईयंत्र प्रथम गोव्यात आणण्यात आले. त्यानंतर या तंत्राचा प्रसार गोव्यातून भारताच्या इतर भागांमध्ये झाला.

  अमेरिकन मिशनने मुंबई येथे  १८१३ साली ' अमेरिकन मिशन प्रेस ' हा मोठा छापखाना सुरु केला.  मुद्रणाची सुरुवात केली.या साठी त्यांनी श्रीरामपूरातून देवनागरी लिपीचे खिळे आणले. या मुद्रणालयात काम करणारे टॉमस ग्रॅहम मातृका तयार करण्यास शिकले त्यांनी देवनागरी आणि गुजरातीचे साचे बनवून मातृका तयार केल्या.त्यांच्या कडून गणपत कृष्णाजी पाटील हे  मातृका बनविण्यास शिकले. आणि स्वतःचा छापखाना आपल्या थळ या गावी सुरु केला.१६ मार्च १८४१ च्या दिवशी शिळाप्रेसवर त्यांनी पहिले पंचांग छापले.त्यासाठीची शाई सुद्धा त्यांनी स्वतः तयार केली होती.

* मुद्रण व पर्यावरण:-

महत्प्रयासाने गवसलेले  हे सर्व  तंत्र अधिकाधिक प्रदूषणकारी होत आहे. उदाहरणार्थ, संगणकाच्या अथवा मोबाइलच्या वापरातून तसेच ई-प्रिंटर्समधून होणारे ई-प्रदूषण; छपाई यंत्राच्या प्रिंटिंग कॉइलमधून होणारे गंभीर सूक्ष्मकणांचे रासायनिक प्रदूषण; लाखो प्रती क्षणात छापणाऱ्या राक्षसी छपाई यंत्रातून निर्माण होणारा कचरा, इत्यादी.

हे पाहता, किमान आपण आपल्यापुरते तरी मुद्रण कमी करू शकतो का? याचा विचार केला पाहिजे. म्हणजे आवश्यकता नसताना प्रिंटरवर कोणतीही छपाई करायची नाही, आपल्या हाताने लिहिण्याची क्षमता उपयोगात आणायची.

©®सौ. पुष्पा पटेल " पुष्पम "

मु.पो.म्हसावद,ता.शहादा, नंदुरबार 

माझा झोका!

काव्यलेखन प्रकार- मत्स्य काव्य

शिर्षक - माझा झोका

             उंच जाई

          झोका बाई वर

        जणू गगनावरी हो

     स्वर्ग  उरे  एक वितभर

     क्ष‌णात   येई   धरणीवर

    झुलवी मज खाली न् वर

        काय सांगू नवलाई

             प्रेम देई खरं

               उंच जाई

            वाटे त्यात बरं

    ©® पुष्पा पटेल " पुष्पम् "

       मु.पो.म्हसावद,ता.शहादा,

                 जि.नंदुरबार

अशी मी घडले !

     

प्रथमतः मी माझ्या जन्मदात्या आई बाबाची आजन्म ऋणी राहील.मला घडवण्यात त्यांनी खूप कष्ट घेतले.त्यानंतर मी ऋणी राहील या समाजाची...! त्याने मला शिकवले की, " एवढंही खरं वागू नको आणि निष्ठावंत राहू नको ;  की , तुझ्या चांगुलपणाच तुझा बळी घेईल." माझ्यावर झालेल्या माणुसकी, विश्वास अन् समर्पण या सुसंस्कारांनी मला खोटं वागायची परवानगी कधीच  दिली नाही.त्यामुळे मला अनेक कडू-गोड अनुभवांना सामोरे जावं लागले.

     मी एका भरल्या घरात जन्म घेतला. आजी-आजोबा म्हणजे संस्कारांचा वटवृक्षच! आणि माया,प्रेम,आपुलकी, जिव्हाळा ही त्यावृक्षाच्या पारंब्या...! मी अशा या महान संस्कारांच्या वटवृक्षाच्या सावलीत छान घडत गेले.

     आईबाबांनी स्वतः खूप कष्ट केले आणि आम्हा भावंडांना दिला समृद्धीचा पाट.

     माझे बाबा नेहमी म्हणतात, " तू समर्थ हो बाळा... मी आहे तुझ्या पाठीशी! हरायचंं तर कधीच नाही...!संकटांशी धैर्याने लढायचं ! " हे त्यांचे -

धीरोदात्त बोल 

माझ्यासाठी आहेत अनमोल! 

     माझ्या आईबाबांची आदर्श विचारसरणी आणि आचरणांची शिदोरी मी हृदयतळी अलगद जपलीय  !  ते आदर्श विचार घेऊन चालतेय मी संसाराची वाट.

     आजी-आजोबा तर माझे जीव की प्राण होते.त्यांचा लाड अन् प्रेमापुढे मला तर आकाशही ठेंगणे वाटे.असं प्रेमानं अन् मायेनं माझं बालपण कधी भूर्रऽकन उडून गेलं ते कळलं सुद्धा नाही.

      दिवसामागून दिवस जात होते.जिद्द आणि चिकाटी ठेऊन संकटांवर मात कशी करावी हे शिकत माझी जीवनाची वाटचाल सुरू होती.

      कुलस्वामिनीचा कृपेने माझं लग्न ठरलं उच्च विद्या विभूषित,

संस्कार संपन्न,संयम,प्रेम, 

सहिष्णुता इ.नी सर्वोत्तम असलेल्या पुरुषोत्तमरावांशी! त्यांची सहचारिणी होऊन मी पुरेशा भौतिक सुविधा नसलेल्या खेडेगाव असलेल्या सासरी आले.

     आम्हा उभयंताच्या अठ्ठावीस वर्षाच्या सहवासात मला समाजाकडून अनेक चांगले-वाईट अनुभव आले. त्यातून मी तावून सुलाखून बाहेर पडले.प्रत्येक वेळी पतीराजेच्या प्रेरणेने संकटाच्या आगीतही बावनकशी सोन्यासारखी लख्ख चकाकत राहिले.ह्यांनीच माझी लेखनाची आवड बघून  मला वेळोवेळी मार्गदर्शन करुन माझ्या लेखन कलेला चालना दिली.आई सरस्वतीचा वरदहस्त आणि ह्यांची साथ यामुळे आज मी झालेय सारस्वत!आणि प्रतिलिपीत,प्रशंसा पत्र , सातपुडा साहित्य मंच, लेवागुजर साहित्यिक मंडळी इत्यादि विविध ग्रुप वर मी सध्या एक साहित्यिक म्हणून वाटचाल करीत आहे.

     अर्थात, तुम्ही सर्व माझे बंधु,भगिनी,मित्र-मैत्रिणी, मार्गदर्शक,समिक्षक ,वाचक म्हणून मला वेळोवेळी स्फूर्ति देतात.तुम्ही सुद्धा माझे लेखनाचे बळ! माझ्या साहित्यिक जडणघडणीत तुम्हाला वेगळे करणे म्हणजे कृतघ्नपणाचेच ठरेल.हे मला कधीच मान्य नाही.

©®सौ.पुष्पा पटेल " पुष्पम् "

  मु.पो. म्हसावद.जि.नंदुरबार.

जय शिवराय !

जय  भवानी  जय  शिवाजी
हाक ऐकताच उठे गात्रात शिरशिरी !
शिवराजे ! भूपती,अश्वगजपती गडपती
प्रौढप्रतापपुरंदर, सिंहासनाधीश्वर
स्वराज्यस्थापक प्रजापती
तेज:पुंज न्यायाधिपती
शिवराजे शब्दही थिटे हो..
तुमच्या कर्तृत्वापुढती !
आज या पावन दिनी
गाते मी तेजाची आरती !

जयंती पर्वाला शिवरायांना विनम्र अभिवादन 🙏🌹🌹🙏

©®सौ.पुष्पा पटेल "पुष्पम्"

शिल्प हे जीवनाचे !

आई-बाबा माझे विठ्ठल-रखुमाई

जन्मदाते ते ऋणाईत मी कशी होऊ उतराई

मला घडविण्या केले कष्ट अपार

काया वाचा मने रिझवूनी केले संस्कार

माणुसकी, विश्वास अन् समर्पण

शिकले मी त्यांचा सावलीत छान

स्वतः काट्याची तुडवली वाट

दिला आम्हा भावंडांना समृद्धीचा पाट

तू समर्थ हो बाळा...मी आहे तुझ्या पाठीशी !

हरायचं नाही कधी...धैर्याने लढ संकटांशी !

हे त्यांचे धीराचे बोल

होऊच शकत नाही त्या शब्दांचे मोल

आहेत न्...ते अनमोल !

आई-बाबांचा आदर्शाची शिदोरी

जपलीय बरं मी हृदयाशी

आजी-आजोबा तर माझे जीव की प्राण

त्यांचा प्रेमापुढे तर गगनही वाटे ठेंगणं

अशा भरल्या घरात जन्म माझा झाला

शिकून खूप मोठी हो आशीर्वाद मज मिळाला.

कुलस्वामिनी कृपेने जुळले संबंध सर्वोत्तम अशा पुरुषोत्तमाशी!

अठ्ठावीस वर्षाच्या सहवासात

मैत्री झाली अक्षरांशी...

समजावली त्यांनी मला

साहित्य...लेखनकला

तन-मन आणि अक्षरधनाशी

जणू बांधली रेशीमगाठ

आज चालतेय मी...साहित्याची अवघड वाट...

भेटली माय माझी सरस्वती ! म्हणाली, घे तू लेखनी हाती 

आज तिच्या प्रसादे झाले मी सारस्वत !

जन्मते कविता ! शब्दापुढती अर्थ  अर्थासवे घेऊन सूर 

कवितेच्या प्रांतात ऐकते मी नाव...

गोड चर्चा होते माझी सर्वदूर !

आई-बाबांचा आठवणी शिवाय माझी उजाडत नाही पहाट

जन्मोजन्मी अशीच घट्ट राहो मातृ-पितृत्व गाठ!

©®सौ. पुष्पा पटेल "पुष्पम्"

मु.पो.म्हसावद.ता.शहादा.

जि.नंदुरबार.